ታሪኽ እንጌራ ምስንካት ።

እንጌራ ምስንካት ካብ ጥንቲ ኣትሒዙ ዝነበረ ነዊሕን ሃብታምን ታሪኽ ኣለዎ ። ጥንታውያን ግብጻውያን ነቲ ናይ መጀመርታ ፍሉጥ እቶን እንጌራን ሕብስትን ንምስንካት ይጥቀሙሉ ነበሩ ። እዚ ናይ ጥንቲ እቶን እዚ ኣብ ውሽጡ ሓዊ ዘለዎ ቐሊል ካይላ ኢዩ ነይሩ እቲ እንጌራ ኸኣ ንምኽሻን ኣብ ውዑይ ሓምዅሽቲ የንብሮ ነበረ።

ሮማውያን ንዜጋታቶም እንጌራ ዜዳልዉሉ ዓበይቲ ባኒታት ምስ ሃነጹ እቲ እንጌራ ኣብ ሃጸያዊ ግዝኣት ሮሜ ኣስፋሕፊሑ ነበረ። ኣብቲ እንዳ ሕብስቲ እቲ እንጌራ ብዕንጨይቲ ኣብ እተሰርሐ እቶን ይስንከት እሞ ካብ ሓርጭን ማይን ሓድሓደ ግዜ ኸኣ ካብ ጸባን እንቋቝሖን ይስራሕ ነበረ።

ኣብ ማእከላይ ዘመን እንጌራ ምፍራይ ከም ሓደ ዓይነት ግብረ ሰናይ ጌርካ ይርአ ስለ ዝነበረ እንጌራ ብቐንዱ ኣብ ገዳማት ይስንከት ነበረ። ብዘይካዚ ሰንካቲ ሕብስቲ እንጌራ ንምስራሕ ከም ራይን ኦትን ዝኣመሰለ እተፈላለየ ዓይነት እኽሊ ኺጥቀሙ ጀመሩ ።

ኣብ መበል 19ን 20ን ዘመን መባዅዕቲ ማይን መዝሓሊትን መካኒካዊ መሳርሒታትን ስለ እተኣታተወ እንጌራ ምስንካት ዓብዪ ለውጢ ገበረ። እዚ ምዕባለታት እዚ እንጌራ ብብዝሒ ንኺዳሎ ኣኽኢሉ እዩ፣ ብዘይካዚ ከም ሳንድዊች እንጌራን ቅጫን ዝኣመሰለ ሓድሽ ዓይነት እንጌራ ንኺስራሕ ኣኽኢሉ እዩ።

ሎሚ እንጌራ ኣብ መላእ ዓለም ኣብ ዚርከብ ሓያሎ ባህልታት ቀንዲ ዀይኑ ካብ ንኣሽቱ እንዳ ኢደ ጥበበኛታት ኣትሒዙ ኽሳዕ ዓበይቲ ንግዳዊ ንጥፈታት ብእተፈላለየ መገድታት እዩ ዚዳሎ ።

ኣብ ቀዳማይ ዘመን እንጌራ ናይ ምስንካት ታሪኽ ።

እንጌራ ምስንካት ካብ ጥንቲ ኣትሒዙ ዝነበረ ታሪኽ ኣለዎ ኣብ ቀዳማይ ዘመን እውን ካብዚ እተፈልየ ኣይነበረን ። ኣብ ቀዳማይ ዘመን ድ. ክ. እንጌራ ኣብ ሃጸያዊ ግዝኣት ሮሜ ቐንዲ ምግቢ እዩ ነይሩ ፣ ካብ እተፈላለየ ደረጃ ናብራ ዝመጹ ሰባት ከኣ ይበልዕዎ ነበሩ ። ሮማውያን እንጌራ ብዕንጨይቲ ኣብ ዚስራሕ እቶን ይስንክቱ ነበሩ፣ እተፈላለየ ዓይነት እንጌራ ንምስራሕ ድማ ከም ስርናይን ስገምን ብልቃጥን ዝኣመሰለ እተፈላለየ እኽሊ ይጥቀሙ ነበሩ።

እንጌራ መብዛሕትኡ ግዜ ኻብ ሓርጭ ማይ ሓድሓደ ግዜ ኸኣ ካብ ጸባ ወይ እንቋቝሖ እዩ ዚስራሕ ነይሩ። እቲ ብሑቝ ተምበርኪኹ ኣብ እቶን ዚስንከት እንጌራ ይቐርጽ ነበረ። ብዘይካዚ ሮማውያን ንእንጌራኦም ንምምቃር እተፈላለየ ሜላታት ይጥቀሙ ነይሮም እዮም፣ ገለ ኻብኡ ኸኣ ብሑቝ ዚበቍል ኣታኽልትን ቀመማትን ዘርእን ይውስኹ ነበሩ።

እንጌራ ቐንዲ ምግቢ ጥራይ ዘይኰነስ ኣብ ሕብረተሰብ ሮሜ እውን ኣገዳሲ ማሕበራውን ባህላውን ግደ ነይርዎ እዩ። መብዛሕትኡ ግዜ እንጌራ ይወሃብ ነበረ ከም ክፍሊት እውን የገልግል ነበረ ። ከም ሓቂ እኳ ደኣስ እታ "እንጌራ" (ፓኒስ) እትብል ናይ ሮማ ቓል ንገንዘብ እውን ተመልክት እያ።

እንጌራ ምስንካት ኣብ ዝሓለፈ ዘመናት ብፍልቀት መጺኡን ተቐዪሩን እዩ ፣ ሎሚ ኸኣ ኣብ መላእ ዓለም ኣብ ዚርከብ ሓያሎ ባህልታት ቀንዲ ምግቢ ዀይኑ ኣሎ ።

ታሪኽ እንጌራ ኣብ ቻይና ይስንከት ነበረ።

እንጌራ ንዘመናት ዚኣክል ኣብ ቻይና ቐንዲ ቦታ ዀይኑ ጸኒሑ እዩ ፣ ኣብ ቻይና እንጌራ ምስ ንምስንካት ዚግበር ዝነበረ ታሪኽ ከኣ ምስቲ ኣብቲ ኸባቢ ዚርአ ምህርቲ ስርናይ ኣጸቢቑ ይተኣሳሰር እዩ ። ኣስታት 2000 ዓመት ይገብር ስርናይ ካብ ማእከላይ እስያ ናብ ቻይና ተላለየ ነዊሕ ከይጸንሐ ኸኣ እንጌራን ካልእ እተሰንከተ ኣቕሑን ንምስራሕ ህቡብ እኽሊ ዀነ።

ኣብ ጥንታዊት ቻይና እንጌራ ብዕንጨይቲ ኣብ ዚስራሕ እቶን ይስንከት ነበረ፣ መብዛሕትኡ ግዜ ኸኣ ካብ ሓርጭ ስርናይን ካብ ማይን ሓድሓደ ግዜ ኻብ ጸባን እንቋቝሖን እዩ ዚስራሕ ነይሩ። እቲ ብሑቝ ተምበርኪኹ ከም ከበብቲ እንጌራ ወይ ነዊሕ ዕንጨይቲ ዝኣመሰለ እተፈላለየ ቕርጺ ይቐርጽ እሞ ኣብ እቶን ይስንከት ነበረ።

ድሕሪ ግዜ ኣብ ቻይና እንጌራ ምስንካት ብፍልቀት ተቐዪሩ እዩ ። ኣብ መበል 19ን 20ን ዘመን መባዅዕቲ መባዅዕትን መካኒካዊ መሳርሒታትን ምስ ተጀመረ ኣብ ቻይና እንጌራ ብብዝሒ ኸም ዚስራሕን ሓደስቲ እተፈላለዩ ዓይነት እንጌራ ኸም ዚዓብን ገበረ።

ሎሚ እንጌራ ኣብ ቻይና ህቡብ ምግቢ ዀይኑ ብእተፈላለየ መገዲ እዩ ዚብላዕ፣ ገለ ኻብዚ ኸኣ እንጌራን ጥቕላላትን ምዕራባዊ ኣገባብእንጌራን እዩ። ኣብ ቻይና ዚርከብ ባኒታትን ሱፐር ማርኬትን ከም ባህላዊ ዀነ ዘመናዊ እንጌራ ዝኣመሰለ እተፈላለየ ዓይነት ፍርያት እንጌራ የቕርብ እዩ ።

ታሪኽ እንጌራ ኣብ ጥንታዊት ግብጺ ይስንከት ነበረ።

እንጌራ ኣብ ጥንታዊት ግብጺ ነዊሕ ታሪኽ ነበሮ ኣብቲ ኸባቢ ድማ ንኣሽሓት ዓመታት ቀንዲ ምግቢ ዀይኑ ጸኒሑ እዩ። ጥንታውያን ግብጻውያን ነቲ ናይ መጀመርታ ፍሉጥ እቶን እንጌራን ሕብስትን ንምስንካት ይጥቀሙሉ ነበሩ ። እዚ ናይ ጥንቲ እቶን እዚ ኣብ ውሽጡ ሓዊ ዘለዎ ቐሊል ካይላ ኢዩ ነይሩ እቲ እንጌራ ኸኣ ንምኽሻን ኣብ ውዑይ ሓምዅሽቲ የንብሮ ነበረ።

ጥንታውያን ግብጻውያን እንጌራ ንምስንካት ከም ስርናይን ስገምን ዝኣመሰለ እተፈላለየ እኽሊ ይጥቀሙ ነበሩ። ብዘይካዚ ነቲ እንጌራ መቐረት ምእንቲ ኺውስኸሉ ከም መዓርን ዕለትን ዘቢብን ዝኣመሰለ ቐመማት ወሲኾምሉ እዮም ። እንጌራ ኣብ ኣመጋግባ ጥንታውያን ግብጻውያን ኣገዳሲ ግደ ነበሮ ካብ እተፈላለየ ደረጃ ናብራ ዝመጹ ሰባት ድማ ይበልዕዎ ነበሩ ።

እንጌራ ቐንዲ ምግቢ ጥራይ ዘይኰነስ ኣገዳሲ ኽፋል ሃይማኖታዊ ጽምብላት እውን እዩ ነይሩ ፣ መብዛሕትኡ ግዜ ድማ ንኣማልኽቲ ኸም መስዋእቲ ዀይኑ የገልግል ነበረ ። ኣብ ጥንታዊት ግብጺ እንጌራ ምፍራይ ከም ክቡር ሞያ ጌርካ እዩ ዚርአ ነይሩ ሰንካቲ ሕብስቲ ኸኣ ልዑል ማሕበራዊ ደረጃ ነበሮ።

እንጌራ ምስንካት ኣብ ዝሓለፈ ዘመናት ብፍልቀት መጺኡ እዩ ፣ ሕጂ ኸኣ ኣብ መላእ ዓለም ኣብ ዚርከብ ሓያሎ ባህልታት ቀንዲ ምግቢ ዀይኑ ኣሎ ።

ታሪኽ እንጌራ ምስ ኣሕምልቲ ናይ ምስንካት ታሪኽ።

ኣብ ብሑቝ እንጌራ ኣሕምልቲ ምውሳኽ ብተዛማዲ ኣብዚ ቐረባ እዋን ኣብ ነዊሕ ታሪኽ እንጌራ እንጌራ ምስንካት ተራእዩ እዩ። ንሓያሎ ዘመናት ኣብ እተፈላለየ ኣእካል ንእንጌራ መቐረትን መግብን ንምውሳኽ ኣሕምልቲ ኣብ ጥቕሚ ኺውዕል ዝጸንሐ እኳ እንተ ዀነ ኣሕምልቲ ኸም ቀንዲ ቐመም እንጌራ ጌርካ ምጥቃም ግን ክሳዕ መበል 20 ዘመን ኣይተጀመረን።

ሓደ ኻብቲ ብጥንታውነቱ ቐዳማይ ቦታ ዚወሃቦ ኣብነት እንጌራ ኣሕምልቲ እቲ ኻብ ሓርጭ ካብ ባኒ ሶዳ ጨው ከምኡውን ጸባ ዚስራሕ ህቡብ እንጌራ ሶዳ ኣይርላንድ እዩ። እዚ ቐመም እዚ ባህላዊ እኳ እንተ ዘይኰነ ሓድሓደ ግዜ ግን ነቲ እንጌራ መቐረትን ጥዑምን ንምግባር ካሮት ወይ ዘቢብ ይውሰኸሉ ኢዩ።

ብ1970ታት ሰባት ኣብ ኣመጋግባኦም ዝያዳ ኣሕምልቲ ኺጠቓለሉ ስለ ዚደልዩ እንጌራ ኣሕምልቲ ህቡብ እናዀነ ኸደ። እዚ ኸኣ ከም እንጌራ ዙቺኒ እንጌራ ዱባ ከምኡውን ምቁር ድንሽ ዝኣመሰለ ሓደስቲ እንጌራ ኸም ዚስራሕ ገበረ ።

ኣብዚ ግዜና ኻብ ኣሕምልቲ ዚስራሕ እንጌራ ነቶም ኣብ ኣመጋግባኦም ዝያዳ ምግቢ ኺውስኹ ዚደልዩ ሰባት ህቡብ ምርጫ እዩ ከም እንጌራን ጥቕላላትን ጥቕላላትን ዝኣመሰለ እተፈላለየ መልክዕ ድማ ኣለዎ። ኣሕምልቲ እንጌራ ንምስንካት ብእተፈላለየ መገድታት የገልግል እዩ ፣ ገለ ኻብዚ ኸኣ ምቝራጽ ምጽራዩ ከምኡውን ኣብቲ ብሑቝ ምእታው ኪጥቀስ ይኽእል እዩ ።